GIS و محيط زيست

[rdaenv]

[JUSTIFY][font=Tahoma]مقدمه [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]با آن كه حدود يك دهه از ورود سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي به كشور ما مي گذرد و در مورد آن مقالات و سخنرانيها و كتاب هاي بسياري به همت سازمانها ، دانشگاه ها و موسسات تحقيقاتي و انديشمندان ارجمند كشور انتشار يافته است ، هنوز موضوع كاربرد [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]تازه به نظر مي رسد و كاربردهاي گوناگون آن در حوزه هاي برنامه ريزي و تصميم گيري براي بيشتر بخش هاي مديريتي كشور غريب و ناآشنا مانده است. [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]همزمان با اين روند ، تحولات محيط زيست و مشكلات ناشي از نبود برنامه ريزي صحيح در حوزه محيط زيست به خصوص در مورد سرزمين و پديده هاي مكاني موجود در آن مورد توجه شديد محققان و استادان كشور در حوزه هاي علم و تحقيق قرار گرفته و آثار بسيار در اين باب ، به بازار عرضه شده است[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]در اين ميان با آنكه در سير تاريخي موضوع [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]چنين به نظر مي رسد كه بخشي عمده از مسايل حوزه ارزيابي و برنامه ريزي و تصميم گيري باعث تكوين و رشد آن بوده ، متاسفانه در كشور ما توجهي ويژه به رابطه ميان كاركرد هاي اطلاعات مكاني و سيستم هاي پردازش و ارائه آنها و حوزه برنامه ريزي محيط زيست به عمل نيامده ، يا به نسبت نياز اندك بوده است. [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]محيط زيست[/font][font=Tahoma] داراي مفهومي جامع است در حالي كه عبارت شهر و شهرسازي تصويري محدود را در اذهان زنده مي كند. مفهوم محيط زيست ، شهر و شهرسازي و تمام آن چه را كه از اين پديده مي شناسيم در بر مي گيرد و بنابراين در جايگاه برنامه ريزي توسعه از اهميتي زيربنايي برخوردار است[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]آنچه لازم است مورد تاكيد قرار گيرد پيچيدگي محيط زيست است. چون به تعبير بسياري از صاحب نظران و انديشمندان امروز ، ما در عصري زندگي مي كنيم كه از يك طرف با بحران ها مواجهيم و از طرفي ديگر مشكلات فراوان پيش رو داريم كه ديدگاه هايي متفاوت را نسبت به آينده بشر در جهان امروز تقويت نموده است. در اين ميان حتي خوشبين ترين صاحب نظران نيز در اظهاراتشان نسبت به وضعيت محيط زيست و آينده جهاني ، نگراني هايي را پنهان نمي نمايند ، حتي ابراز مي دارند[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]براي درك آسان و دستيابي سريع ، همه نوع اطلاعات جغرافيايي نقشه ها به نمايش در مي آيد. زيرا نمايش اطلاعات بصورت گرافيكي از چند كتاب گوياتر است. بازنگري اطلاعات در نقشه ها، مستلزم تهيه نقشه جديدي با فرآيندي تقريباً همانند تهيه نقشه اول مي باشد.در واقع اطلاعات روي نقشه همواره مورد بهره برداري نمي باشد و تنها بصورت آرشيو ارزش كمي مي يابد[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]سيستم اطلاعات جغرافيايي [/font][font=Tahoma]GIS[/font]
[font=Tahoma]امكان دسترسي به بهره برداري مناسب از كليه اطلاعات جغرافيايي را فراهم مي كند. با تبديل اطلاعات جغرافيايي بصورت ديجيتال و ذخيره آن در كامپيوتر ، امكان هرگونه فعاليت بازنگري اطلاعات و وارد نمودن اصلاحات ، تغيير مقياس و جنراليزه كردن نقشه را ميسر مي نمايد[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]اطلاعات پايه[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]در يك سيستم اطلاعات جغرافيايي ، اطلاعات پايه و بستر هندسي اطلاعات جغرافيايي ، نقشه است و با تلفيق ساير اطلاعات كمي و كيفي در يك سيستم واحد ، امكان مراجعه به هر گونه اطلاعات و طبقه بندي را فراهم مي سازد. داده هاي گرافيكي و رقومي عنوان اطلاعات پايه را در سيستم اطلاعات جغرافيايي بخود مي گيرد[/font][/JUSTIFY][JUSTIFY]
[/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]سطوح لايه هاي اطلاعات [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]با قرار دادن يك نوع اطلاعات در يك لايه مانند شبكه آب ، پوشش گياهي ، جنگل و يا شبكه راهها ، اطلاعات جغرافيايي در لايه اي از سطوح اطلاعات ذخيره مي گردد و هر يك از لايه ها يا سطوح اطلاعاتي را مي توان بصورت تركيب دو يا چند لايه اي در يك لايه از سيستم اطلاعات جغرافيايي دريافت نمود[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]دريافت و مديريت اطلاعات[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]دريافت اطلاعات در [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]از اهميت بالايي برخوردار است چون بدون اطلاعات هيچ امري ممكن نيست. دريافت ها به چند روش انجام مي گيرد:[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]اطلاعات از شيوه سنتي گرد آوري مي شود[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]اطلاعات از عكسهاي هوايي بدون انجام مراحل فتوگرامتري و استفاده از استريوپلاترهاي آنالوگ و آناليتيك و استفاده از كامپيوترهاي شخصي كه با يك سري لوازم از جمله استريوسكوپ و قطعات الكترونيكي و نرم افزار مورد نياز ، قابل انتقال اطلاعات پديده هاي طبيعي و مصنوعي واقع شده در مدل پوشش يافته دو عكس به [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]انجام پذير است. لازم به ذكر است كه استفاده از اين روش بستگي كامل به دقت ، مقياس و انتظار استفاده كننده از [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]دارد. [/font][font=Tahoma]دريافت اطلاعات از طريق سنجش از دور كه زمان در اين طريق از جمله محاسبات استفاده از آن است[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]كاربرد [/font][font=Tahoma]GIS[/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]امروزه [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]بطور منظم در رشته هاي علمي متععدي بكار برده مي شود و حجم اطلاعات مبادله شده و موارد كاربرد آن بسيار چشمگير مي باشد. از جمله مواردي از اطلاعات . كاربردهاي عمومي [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]در زير آمده است[/font][/JUSTIFY]
[center][TABLE][TR][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]نوع اطلاعات[/font][/JUSTIFY][/TD][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]كاربرد[/font][/JUSTIFY][/TD][/TR][TR][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]توپوگرافي ، زمين شناسي ، رستني ها و جنس خاك[/font][/JUSTIFY][/TD][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]اكتشاف ، مديريت منابع طبيعي[/font][/JUSTIFY][/TD][/TR][TR][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]كاربري اراضي ، كاداستر و داده هاي آماري[/font][/JUSTIFY][/TD][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]شهرسازي ، برنامه ريزي توسعه و خدمات زيربنايي[/font][/JUSTIFY][/TD][/TR][TR][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]وضعيت زمين ، آب و هواشناسي[/font][/JUSTIFY][/TD][TD][JUSTIFY][font=Tahoma]ارزيابي محيطي و كنترل محيط زيست[/font][/JUSTIFY][/TD][/TR][TR][TD][JUSTIFY] [/JUSTIFY][/TD][TD][JUSTIFY] [/JUSTIFY][/TD][/TR][/TABLE][/center][JUSTIFY][font=Tahoma]با بررسي اجمالي از توانايي و كاربردهاي گسترده [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]در مي يابيم كه ابزار مؤثري در مديريت و بهره برداري اطلاعات جغرافيايي است. تحليل هاي [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]هم اكنون ، حد قابل ملاحظه اي در بررسي معضلات اجتماعي ، از برنامه ريزي زير ساخت گرفته تا حمايت از بوم شناسي (اكوسيستم) هاي تاريخي ، بكار گرفته مي شود. تعداد كاربران [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]نيز در سطح بين المللي در حال افزايش است ، زيرا هيچ جامعه اي در مقابل اتلاف منابع طبيعي خود يا اجراي برنامه هاي عمراني ضعيف و نيز سياستهاي سركوب گرانه دولت ، به ويژه در مقابل اقليت قوي و نژادي تاب تحمل ندارد ، اما متاسفانه اين مشكل هنوز وجود ندارد. در شرايط اضطراري [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]تلاش مي كند با ارائه خدمات پشتيباني در توزيع مواد غذايي به مكان هاي اسكان پناهندگان ، موجوديت خود را بعنوان ابزاري ارزشمند در بررسي بحرانهاي كنوني به ثبات برساند[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]در مدلسازي مانورهاي نظامي مدتهاست كه در ارتشهاي بزرگ دنيا بكار گرفته مي شود. در برخورد با سوانح مانند زلزله ، [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]توانسته است عملاً به نقشه مؤثر و تعيين كننده اي دست يابد. [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]با بهره گيري از گيرنده هاي [/font][font=Tahoma]GPS[/font] [font=Tahoma]در طرحهاي تحليلي بيولوژيك توانست توليد و بهره برداري اقتصادي از كشاورزي منطقه در تايلند را به بالاترين سطح برساند. بطور كلي مي توان گفت كه [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]در تمام رشته ها و شاخه ها نفوذ كرده و مي تواند بطور گسترده و جامع و بشكل قابل توجهي فعاليت نمايد[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]تاريخچه [/font][font=Tahoma]GIS[/font]
[font=Tahoma]در برنامه ريزي هاي محيط زيست و توسعه شهري : [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]سال 1959 تاريخي به يادماندني براي دانشمندان بود. در اين زمان يكي از استادان دانشگاه پنسيلوانيا مفاهيمي نو در تخصصي جديد از سلسله مباحث نظري با عنوان انسان و محيط زيست مطرح كرد و به طور گسترده متخصصان شهري و منطقه اي را براي آشنايي با اين مفاهيم دعوت نمود. [/font][font=Tahoma]نام او يان مك هارگ و تخصصش برنامه ريزي شهري و معماري منظر بود. او به عنوان نظريه پردازي مسلم در امر طراحي و برنامه ريزي محيط زيست نيز شهرت يافت. او كتابي را چاپ نمود و در آن تغييرات بنيادي در نحوه آموزش ، تهيه طرح ها و برنامه ريزي هاي محيط زيست بوجود آورد. [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]او يكي از معدود منظرسازان و طراحان محيط زيست است كه تاكنون عقايد و نظريات و ديدگاه هايش در خصوص محيط زيست در سطح جهاني مورد توجه و احترام قرار گرفته و بر فراسوي حيطه برنامه ريزي اثر گذاشته است. [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]او از اين روش براي ارزيابي اثرات در سطح زير حوزه ، منطقه و يا استان استفاده كرد. در روش روي هم گذاري ، امكان مطالعه و برنامه ريزي و ارزيابي وجود دارد. توسعه امكانات و توانمندي هاي نرم افزاري در زمينه استفاده از اطلاعات زميني ، امروزه اين مقياس ها را تحت تاثير قرار داده است. البته هنگامي كه مقياس نقشه ها بزرگتر مي گردد ، دقت كار نيز افزايش مي يابد. [/font][font=Tahoma]استفاده از اين روزش مستلزم وجود نقشه هاست كه تعيين كننده توان هاي فيزيكي و اكولوژيك براي اكوسيستم هاي كلان و خرد است[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]اين عمل در [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]به راحتي امكان پذير است. با [/font][font=Tahoma]GIS[/font] [font=Tahoma]حتي روش هاي جمع آوري و مميزي يا ارزيابي و به روز رساني داده ها را مي توان با يكديگر تركيب نمود كه با روش دستي سازگار نيست. [/font][font=Tahoma]در اين سيستم مي توان اين امور را با سرعت بسيار بالا و دقت كافي و هزينه نسبتا كم انجام داد. امروزه در بسياري از جاهاي دنيا با استفاده از اين سيستم برنامه ريزي هايي را براي توسعه و كنترل و مديريت انجام مي دهند. [/font][font=Tahoma]اين سيستم حتي كنترل تغييرات محصولات كشاورزي ، تغييرات اقليم و آلودگي هاي نفتي و همچنين منابع طبيعي را به ما مي دهد. [/font][font=Tahoma]با استفاده از عمل مدل بندي ، بسته به نوع مدل (مفهومي – منطقي – رياضي) و همچنين [/font][font=Tahoma]Query[/font] [font=Tahoma]هايي كه تعريف مي نماييم مي توانيم همه نوع استفاده را از اين سيستم برده و در كمترين زمان فراخواني نماييم. [/font][font=Tahoma]بعد از توليد يك سيستم اطلاعات ، يعني نقشه ها ، اكنون مي بايست خصوصيات و مدل ها را معرفي نماييم : [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ابتدا بعد از معرفي نقشه ها مي بايست بانك ها را به آنها متصل نماييم. [/font][font=Tahoma]سپس با استفاده از ضوابط و مقررات زيست محيطي طرح هاي موجود را بررسي نماييم [/font][font=Tahoma]بعد از بررسي طرح ها ، يك طرح كه از همه لحاظ با برنامه ريزي منطبق است ، وارد برنامه سيستم مي شود. [/font][font=Tahoma]به عنوان مثال ضوابط و مقررات زيست محيطي طرح جديد جامع تهران را مورد مطالعه قرار خواهيم داد : [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ý[/font] [font=Tahoma] استقرار هرگونه مولدهاي صداهاي ناهنجار به تشخيص سازمان محيط زيست بايد از محدوده استحفاظي خارج گردد[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ý[/font] [font=Tahoma] در موقعيت همسايگي شهري به دور از ترافيك سنگين ، براي فضاهاي استراحت كار و خواب 35 دسي بل[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ý[/font] [font=Tahoma] ايجاد حريم هاي سبز با درختان سوزني برگ [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ý[/font] [font=Tahoma] دفع پساب هاي فاضلاب هاي خانگي ، تجاري ، اداري و صنعتي از طريق كانال ها ، جوي ها و ... ممنوع است[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ý[/font] [font=Tahoma] انباشت زباله به صورت باز و آزاد ممنوع است[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ý[/font] [font=Tahoma] و ...[/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]بعد از اينكه الگوي ويژه ساخته شد ، برنامه ريزي ها عملي شد، با سيستم آن را كنترل و به روز مي نمايند. [/font][font=Tahoma]مفاهيم پايه الگوي زيست محيطي براي توسعه : [/font][/JUSTIFY]
[JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] محيط زيست [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] پوشش گياهي و [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] خاك[/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] آب[/font]
[font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] اقليم و كيفيت هوا[/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] آثار تاريخي و نشان هاي ويژه در سرزمين [/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] ثبت اطلاعات توپوگرافي ( تجزيه و تحليل شيب – جهت هاي جغرافيايي – طبقات ارتفاعي)[/font][/JUSTIFY][JUSTIFY][font=Tahoma]ü[/font] [font=Tahoma] سرعت باد[/font][/JUSTIFY]